Media czyli ludzie tworzący i kształtujący opinie społeczne, utworzyli nowy typ komunikacji, gdzie często ważniejsze od treści staje się to, kto jest jej przekazicielem, jej forma i kontekst przekazu. Tu media jawią się jako „guru” dla młodych i dorosłych, którzy widzą tylko obraz, konkret, absolutną wolność, zmysłowość i przyjemność. Często środki masowego przekazu paraliżują samodzielne i krytyczne myślenie, co prowadzi do dezintegracji tożsamości osoby. Zagrożenia płynące z mediów oraz brak wychowania do ich odbioru, doprowadziło do sytuacji, gdzie nie mówi się o wychowaniu do prawdy w odbiorze prasy, radia, filmu czy telewizji2.
Paradoksem są czasy, w których żyjemy. Z jednej strony mamy ogromne zagrożenie płynące z mass-mediów, a z drugiej szansę w sensie pozytywnym. Wychowawcy na nowym aeropagu współczesnych środków przekazu powinni te środki dobrze poznać, aby móc z nich właściwie korzystać. Pierwszy krok w kierunku poznania mediów to nieodzowny z nimi dialog. Jak rozumieć ten dialog, by w nim podjąć poznanie mediów?
Słowo dialog według potocznego rozumienia oznacza rozmowę zmierzającą do uzgodnienia stanowisk, poglądów. Dubisz Stanisław w Uniwersalnym Słowniku Języka Polskiego wyjaśnia dialog jako rozmowę dwóch osób, działania (np. dyskusje, negocjacje), mające na celu osiągnięcie porozumienia podejmowane przez osoby pełniące ważne funkcje społeczne3. Inni autorzy tacy jak: Szymczak Mieczysław, Doroszewski Witold, Karłowicz Jan, czy Orgelbrand Maurycy określają dialog jako rozmowę, dwóch lub więcej osób między sobą. Według nich dialog może być też formą wypowiedzi literackiej czy muzycznej. Natomiast Encyklopedia Katolicka ujmuje dialog jako rozmowę mającą na celu wzajemne konfrontacje i zrozumienie poglądów, a także współdziałanie w zakresie wspólnego poszukiwania prawdy, obrony wartości ogólnoludzkich i współpracy dla sprawiedliwości społecznej i pokoju4. Definicja ta zakłada uznanie godności oraz wolności każdego człowieka i jego prawa do wyrażania własnych poglądów często sprzecznych ze sobą lub wzajemnie się wykluczających w myśl światowego pluralizmu, wolności sumienia i religii oraz tolerancji. Dialog uważany jest też za podstawowy środek regulujący stosunek Kościoła do świata5, realizujący się na płaszczyźnie spotkania osób lub grup społecznych.
Mając na uwadze powyższe definicje, można przyjąć, że możliwe jest takie poznanie mediów, aby móc wykorzystać właściwą ich rolę i funkcję jaką mogą pełnić – również w wychowaniu. Pomocą może być istniejący dekret dotyczący mediów Inter mirifika Soboru Watykańskiego II, który podaje cztery wskazówki służące jako pomoc w korzystaniu z mediów:
1. Korzystać z nich z umiarem i poczuciem karności6
2. Usiłować głębiej zrozumieć to, co się w nich ogląda, słucha i czyta.
3. Dyskutować z ludźmi doświadczonymi o poruszanych w nich tematach.
4. Uczyć się wydawać słuszne opinie na poruszane w mediach tematy
Powyższa instrukcja wydaje się być zrozumiała, ale czy do końca? Bo co to znaczy korzystać z umiarem? Korzystać z umiarem to znaczy – mieć świadomość czasu spędzonego przed różnymi mediami, rozpoznawać techniki manipulacyjne, czy na ile to, co oglądam, mnie ubogaca, jak wykorzystuję poruszane w mediach tematy itd. Daje się więc zauważyć, że nie wystarczy nasze wyposażenie w wiedzę o mediach. Większego znaczenia nabiera właściwe ich wykorzystanie w edukacji i wychowaniu. Koncentracja rodziców, wychowawców na zagadnieniach technicznych może doprowadzić do zagubienia wątków aksjologicznych. Trzeba ciągle pamiętać o umiejętnym wykorzystaniu mediów – by były one środkiem prowadzącym do osiągania różnych celów, a nie tylko celem samym w sobie.
Współczesna rodzina, gdzie praktycznie każdy z domowników ma dostęp do komputera, telewizji, prasy i radia, tworzy atmosferę, w której daje się zauważyć określony rytm życia, pracy i zainteresowań. Często z tej racji wzajemne relacje osobowe zostają zaburzone przez wszechobecne media, które kształcą, ale też przewartościowują stosunek do otaczającej rzeczywistości. Rodzice, jako pierwsi wychowawcy swoich dzieci, powinni uświadamiać dzieciom istniejące zagrożenia płynące z mediów, ale też kontrolować sposób, zakres i kontakt z nowoczesnymi mediami. Istotny staje się tu dialog wychowawczy i wykorzystanie mediów do rozmów, czytania czy oglądania, do wspólnego spędzenia czasu. Obejrzany film, audycja, program tv czy artykuł prasowy, może być okazją do rozmowy, nawiązania relacji interpersonalnych i osobowego dialogu. Animacja rodziców w doborze wartościowych gier komputerowych i programów oglądanych przez dziecko spowoduje, że nie będą oni musieli stosować zakazów z korzystania z tych środków, bo pomogą w ten sposób swoim dzieciom wybierać to, co wartościowe i rozwijające. W momencie, gdy pojawi się przemoc czy agresja wyjaśnią dziecku, dlaczego powinno ono zrezygnować z dalszej zabawy czy oglądania. Wyznaczony dziecku limit czasowy do oglądania np. tv czy komputera powinien być kontrolowany i rekompensowany wspólnie wybraną aktywnością ruchową, co może w konsekwencji pobudzić lub zacieśnić istniejące więzy rodzinne. Podjęte działania wychowawcze uchronią dziecko, a także pobudzą jego wyobraźnię, zainteresowania i rozwiną tkwiące w nim zdolności. To wspólne poznawanie mediów, umiejętne z nich korzystanie staje się dla wszystkich domowników bogatym źródłem poznania świata, ludzi, zdobywania nowych doświadczeń, źródłem rozwoju osobowości8.
Obecnie rodzina staje się rzeczywistością o tzw. modelu negocjacyjnym, wskutek czego zmienia się dzieciństwo współczesnego młodego człowieka, jego codzienne doświadczanie otaczającej go rzeczywistości, która niesie zagrożenia, ale i szanse.
Nowa jakość relacji osobowych u progu XXI wieku mimo niedoskonałości, z dominacją komunikacji za pomocą myszki komputera i klawiatury, wywołuje refleksję pedagogiczną. Jest też celem i inspiracją do dalszych badań nad właściwym korzystaniem z mediów, ich wpływem na relacje w rodzinach, do poznawania i badania oddziaływania na osoby, które z nich korzystają. Przestrzeń do dialogu osobowego wydaje się być konieczna, aby nie zatracić kontaktów i relacji osobowych w procesie wychowania młodego pokolenia.
———————————————————————————————-
1 A. Lepa, Pedagogika mass mediów, Łódź 1999, s. 13
2 A. Lepa, Prawda i zakłamanie w mass mediach, „Zeszyty Formacji Katechetów”(2004) nr 3, s. 29.
