Jan Paweł II w liście do Rodzin wskazał różne drogi człowieka, którymi on podąża w swoim życiu. Jedną z nich, pierwszą i najważniejszą jest – rodzina. Rodzina – jak pisze papież – jest drogą, od której on się nie może odłączyć (Jan Paweł II, 1994). Człowiek w chwili urodzenia znajduje się w wyjątkowej sytuacji. Środowisko rodzinne, w którym przychodzi na świat dziecko staje się dla niego najważniejszym miejscem, gdzie miłość rodziców wyrażona w opiece i wychowaniu, jakby inicjuje rozwój jego osobowości. Przychodzimy na świat jako osoby, ale „osobowością” stajemy się w trakcie długiego procesu wychowawczego, który dokonuje się w rodzinie. Inne środowiska pozarodzinne pojawiają się później, gdy dziecko ma ukształtowane zręby osobowości. To pierwsze i najważniejsze środowisko wychowawcze, jakim jest rodzina, odgrywa ważną rolę w rozwoju jego osobowości. Dom rodzinny wyznacza podstawowe więzi międzyludzkie, jest źródłem siły moralnej i psychicznej. W nim odnajdujemy przekaz wartości, obyczajów i tradycji. Atmosfera rodzinna, wspólne przeżywanie wolnego czasu, spożywanie posiłków, przeżywanie doświadczeń – to czynniki, które wpływają i kształtują osobowość młodego człowieka. Odbywające się rozmowy w duchu zaufania, poszanowania wzajemnego zadania, miłości wyznaczają drogę dialogu między rodzicami a dziećmi. Ponadto pomagają i ułatwiają wprowadzenie dziecka w kontakt z Bogiem czyli dialog, który będzie w przyszłości stanowił o przygotowaniu dziecka do roli dojrzałych i odpowiedzialnych rodziców.
Wychowanie dialogowe
Wychowanie, pojmowane jako relacja między wychowawcą a dzieckiem, w naszym przypadku rodzicem a dzieckiem, ukazuje nam ich wzajemny wpływ na siebie, gdyż są zwróceni ku sobie i nawzajem od siebie zależą. Dialog uwarunkowany autentycznością rodzica i dziecka jest pierwszym etapem w procesie wychowania, którego celem jest egzystencjalne spotkanie z Bogiem i ludźmi. Często stosowana w wychowaniu tresura, moralizatorstwo, administrowanie nie są wychowaniem w myśl pedagogiki dialogu. Dlatego autentyczne rozmowy matki i dziecka już w pierwszych miesiącach jego egzystencji stanowi o pomaganiu dziecku w jego rozwoju jako osoby i człowieczeństwa. Gdy matka czy ojciec wypowiadają pierwsze słowa do dziecka, rodzi się między nimi więź, która pozwoli im w przyszłości budować relacje oparte na zaufaniu, przyjaźni i współpracy. Bycie dla siebie, nie tylko fizyczne, ale bycie w stałej dyspozycji dla drugiej osoby, jej spraw, radości i smutków – to czynnik bardzo ważny w wychowaniu dialogowym. Wymaga on cierpliwości, wzajemnego słuchania się, zaufania, a także stałej pracy nad własnym samowychowaniem. Dialog rodzica z dzieckiem pozwala mu na poznanie go, często wypracowanie wspólnej płaszczyzny porozumienia, zbliżenia się wzajemnego i podjęcie współdziałania. To właśnie w dialogu istnieje szansa na wzajemne odkrywanie siebie, nowych rzeczywistości, a to jest możliwe dzięki stawianiu pytań, słuchaniu i rozmowie. Aby podjąć dialog wychowawczy trzeba przezwyciężyć lęk i uprzedzenia, znaleźć język porozumienia, który dla obu stron będzie znaczył to samo. Taki dialog rodzica z dzieckiem to twórcze rozbudzenie pod względem umysłowym, emocjonalnym i działaniowym. W takiej postawie dialogu ważna jest akceptacja odrębności myśli dziecka, szacunek dla niego i jego myślenia.
Wychowanie dialogowe, w którym rozmowa może przeobrazić się
w dialog, odbywa się na trzech płaszczyznach: codziennej, rzeczowej i personalnej. Rodzina jest więc kolebką dialogu, bo to właśnie miłość rodziców do dziecka umożliwia prowadzenie dialogu od najmłodszych lat, a dialog chroni i umacnia ją. Elementy dialogowe wpisują się w rodzinę, zwłaszcza w rodzinę chrześcijańską. Wykorzystanie elementów dialogu w rodzinie może pomóc w edukacji i przygotowaniu do dialogu we współpracy z innymi środowiskami wychowawczymi odpowiedzialnymi za wychowanie.
Bibliografia:
Jan Paweł II, List do Rodzin, Sandomierz 1994.
J. Tarnowski, Jak wychowywać? W ogniu pytań, Ząbki 2003.
